Hoger beroep in zaak zieke heiers bodemverontreiniging Kampen

Op 23 september 2020 dient het hoger beroep tussen de staatssecretaris van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid (SZW) en de gemeente Kampen over een incident vier jaar geleden. Tijdens het
werk aan de parkeergarage Buitenhaven worden heiers ziek. De bodem en het grondwater blijken
zwaar verontreinigd. De Inspectie SZW oordeelt dat de medewerkers zijn blootgesteld aan
gevaarlijke stoffen. De gemeente Kampen bestrijdt dit. Tot verrassing van velen stelt de Rechtbank
in Zwolle de Inspectie SZW in het ongelijk. Nu dient de zaak in hoger beroep. De uitspraak kan
grote gevolgen hebben voor de veiligheid van medewerkers in de funderingsbranche.

Voor de Nederlandse Vereniging Aannemers Funderingsbedrijven (NVAF) is de kwestie belangrijk.
Onder werkgevers en medewerkers in de funderingssector is na de uitspraak van de rechtbank in
Zwolle grote onrust ontstaan. Veel leden van de NVAF voelen zich vogelvrij. Ze hebben het idee dat
een veilige werkomgeving niet meer gewaarborgd is. De NVAF is daarom blij dat een hogere rechter
nu naar de zaak kijkt. Ook sociale partners, waaronder het FNV, juichen dit toe.

Heiers ziek, werk stilgelegd
In 2016 worden heiers ziek als ze werken aan de parkeergarage in Kampen. Het werk wordt
stilgelegd. Inmiddels zijn we Tweede Kamervragen en vele onderzoeken verder. Duidelijk is dat er
blootstelling heeft plaatsgevonden aan gevaarlijke stoffen. In de ogen van de NVAF heeft de
gemeente Kampen als opdrachtgever haar verantwoordelijkheid niet genomen en probeert zij nu op
procedurele gronden onder de consequenties uit te komen.
Om de waarheid boven tafel te krijgen, heeft de NVAF twee partijen opdracht gegeven onderzoek te
doen. De vereniging wantrouwt de conclusies van het toxicologisch onderzoek dat is uitgevoerd in
opdracht van de verzekeraar van de gemeente Kampen. Door te veel aannames zijn die conclusies
volgens de NVAF niet hard te maken.

Aannemer failliet
De gemeente Kampen zet haar contracten met de aannemer – Hegeman Beton- en Industriebouw
B.V. – over naar een andere bv binnen de holding van diezelfde aannemer. De timing is opmerkelijk:
op het moment dat de contracten worden overgezet, is de aannemer nog niet failliet. Daarna wel. Nu
wordt de schuld zoveel mogelijk naar deze failliete aannemer geschoven.

Volgens de regels, tóch ziek
Op basis van de Arbowet en het Arbeidsomstandighedenbesluit heeft een opdrachtgever een grote
verantwoordelijkheid, zeker als het gaat om de aanwezigheid van de CMR-stoffen. Stoffen dus die
kanker kunnen veroorzaken, genen kunnen beschadigen en de voortplanting kunnen schaden.
Het werk op het project Parkeergarage Buitenhaven Kampen is uitgevoerd volgens het geldende
veiligheids- en gezondheidsplan (V&G-plan) en het heiplan. Achteraf bezien is in de ontwerpfase een
onvolledig V&G-plan afgegeven. Er stonden onvoldoende maatregelen in om veilig en gezond te
kunnen werken. Ook de informatie uit de bestekfase was niet compleet. Gevolg: heiers werkten
geheel volgens de regels en instructies, maar werden tóch ziek. Dat vreet aan het vertrouwen.

Klachten bij ander bedrijf
Ook medewerkers van een naburig groenrecyclingbedrijf krijgen lichamelijke klachten tijdens het
zeven van grond die afkomstig is van het project Parkeergarage Buitenhaven Kampen.

Wat is er veranderd?
Wat is sinds het incident vier jaar geleden veranderd? Voor de resterende
funderingswerkzaamheden is eveneens een ‘grondverdringend’ systeem toegepast, alleen
schroevend in plaats van heiend. Nu worden wél de juiste maatregelen getroffen: plannen zijn juist
opgesteld, instructies zijn goed verzorgd, beschermingsmiddelen worden gedragen, metingen
worden verricht.
De situatie in Kampen heeft er ook toe bijgedragen dat een tweede druk is opgesteld van de ‘CROW
Publicatie 400 ‘Werken in of met verontreinigde bodem’. Met deze CROW-systematiek kunnen
veiligheids- en gezondheidsrisico’s worden bepaald. Ook heeft de NVAF haar ‘Richtlijn
funderingswerk in verontreinigd(e) (water)bodem en grondwater’ herzien. (Deze richtlijn is inclusief
maatregelenposter gratis te downloaden via www.navf.nl.)
Al met al is er bij constructeurs, opdrachtgevers en aannemers nu veel meer aandacht voor de
gevaren van werken in verontreinigde grond. Dat is winst.

Gevolgen uitspraak
Als de uitspraak van het hoger beroep negatief uitvalt voor het ministerie zou dit tot aanpassingen
kunnen leiden in de middelen die de Inspectie SZW heeft om te handhaven. Mogelijk zou zelfs het
Arbeidsomstandighedenbesluit moeten worden herzien. De vraag is of de rechter in het hoger
beroep zich hieraan gaat wagen. De NVAF vindt de veiligheid van de medewerkers op de werkvloer in
ieder geval belangrijker dan de portemonnee van opdrachtgevers en hoopt dat de rechter op basis
van een juiste grondslag tot een uitspraak komt. De NVAF blijft de zaak op de voet volgen.

NVAF
De NVAF is een middelgrote ondernemersorganisatie die de belangen behartigt van de leden van de
vereniging, te weten aannemers van funderingswerken, eigenaren van funderingsmaterieel en
aanverwante bedrijven. De vereniging vervult een platformfunctie in de funderingsbranche. Vrijwel
alle bedrijven in de branche zijn aangesloten bij de NVAF

Ingezonden: ing. Arno Scheltinga, bedrijfskundig adviseur en hoger veiligheidskundige